علت و علائم شوری خاک کشاورزی و نحوه از بین بردن و رفع آن

از آنجایی که اصلاح شوری خاک کشاورزی هم برای بافت خود خاک و هم برای رشد بهتر محصولات بسیار مهم است، لازم است تمامی کشاورزان و باغداران با شیوه های رفع و از بین بردن نمک موجود در خاک آشنا باشند. این مقاله از کلینیک گل و گیاه جوانه بان قصد دارد شما را با علائم خاک شور، عوامل موثر و علت در به وجود آمدن شوری خاک و راه های اصلاح آن با گوگرد و سایر مواد آشنا کند.

منظور از شوری خاک کشاورزی

خاک کشاورزی و باغ، یکی از با ارزش ترین چیزهایی است که یک کشاورز دارد. بنابراین باید به طور منظم به بررسی و مراقبت از آن بپردازد. هر کدام از خاک بر اساس نوع کاشت محصول، منطقه جغرافیایی، آب و هوا، کودهای مصرف شده برای آن و نحوه آبیاری ویژگی ها و خصوصیات متفاوتی دارند. یکی از آن ها نیز میزان شوری خاک کشاورزی است که رابطه مستقیمی با درصد اشباع و پی اچ خاک دارد. خاک شور نیز به خاکی گفته می شود که درصد نمک خوراکی یا نمک های آلی درورن آن بیش از حد مجاز باشد، به طوری که پرورش و رشد گیاهان در آن سخت یا غیر ممکن باشد. این مواد عبارتند از: سدیم، کلسیم، پتاسیم، منیزیم، کلریدها، نیترات ها، سولفات ها، بی کربنات ها و کربنات ها. علل این مساله را در ادامه بررسی می کنیم:

علت افزایش بیش از حد نمک در خاک چیست؟

ابتدا باید بدانیم چه عواملی باعث شوری خاک کشاورزی می شوند تا بتوانیم در آینده از بروز این مساله جلوگیری کنیم. اینکار باعث می شود بافت خاک سالم باشد، بهره وری محصول بیشتر شود و هزینه کمتری برای اصلاح آن صرف کنیم:

• آبیاری بیش از حد خاک و استفاده از روش های غلط و قدیمی برای انجام آن
• کاشت بیش از حد و پشت سر هم یک محصول یکسان
• شخم نزدن و زهکشی نکردن خاک
• آبیاری محصولات با آب شور
• استفاده غلط و بی رویه از کودهای شیمیایی و عدم استفاده از کودهای ارگانیک

علائم و چگونگی تشخیص شوری خاک کشاورزی

پس از اینکه علل زیاد شدن میزان نمک در خاک را دانستیم، باید بدانیم از کجا متوجه شوری خاک کشاورزی یا باغمان شویم. بهتر است این کار را پس از کاشت محصول انجام دهیم و قبل از پرورش گیاهان آن را اصلاح کنیم. روش هایی که برای این کار وجود دارد عبارتند از:

علائم ظاهری

در ابتدا هر کشاورزی می تواند با نگاه کردن به ظاهر خاک یا مشکلاتی که برای گیاهان و درختان کشت شده پیش می آید متوجه بالا رفتن میزان شوری خاک کشاورزی شود. این علائم نیز عبارتند از:

• سفید شدن بافت خاک و تشکیل لایه ای سفید رنگ روی خاک
• سوختن و خشک شدن حاشیه برگ ها و ساقه ها
• توقف رشد گیاهان و سوختن جوانه ها و میوه ها
• رنگ پریدگی گیاه
• رشد نازک و نامتعارف ساقه ها به صورت طولی

آزمایش خاک کشاورزی

یکی دیگر از روش ها برای تشخیص میزان شوری خاک کشاورزی، که از روش قبل نیز اصولی تر به نظر می رسد این است که هر ساله نسبت به آزمایش خاک کشاورزی اقدام کنیم. در این روش مشخصات کامل خاک مانند شوری خاک (ec) و پی اچ، درصد اشباع آن، میزان حاصلخیزی و میزان مواد مغذی موجود در آن به خوبی مشخص می شود.

بایدها و نبایدهای پرورش گیاهان در خاک های شور

هر کشاورزی باید بداند با شوری خاک کشاورزی چه کار کند. چه گیاهی در آن بکارد و از کاشت کدامیک صرفه نظر کند. علاوه بر این باید بداند خاک شور چه بلایی سر گیاهان و درختان زمین می آورد. برای اینکه اطلاعات دقیق تری در مورد این مسائل به دست بیاورید ادامه مطالب را مطالعه کنید:

معایب خاک شور برای گیاهان

شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که نمک بیش از حد درون خاک چه بلایی سر گیاهان می آورد. در واقع باید بدانیم معایب شوری خاک کشاورزی برای گیاهان و درختان چیست. برای این منظور در ادامه به بیان مهمترین آن ها می پردازیم:

• شوری خاک باعث توقف رشد ریشه و در نهایت توقف رشد گیاه می شود. علاوه بر این جذب آب توسط ریشه را به شدت کاهش می دهد.
• باعث ضعیف شدن گیاه و در نتیجه کاهش مقاومت آن در برابر عوامل بیماری زا و آفت های گیاهی می شود.
• به بافت خاک به شدت آسیب می زند و باعث فرسایش زود هنگام آن می شود.
• نیاز به آبیاری زمین را افزایش داده و باعث کاهش اثر کودهای دیگر نیز می شود.

چه گیاهانی در خاک های شور بیشتر دوام می آورند؟

گیاهان بسیاری هستند که به هیچ وجه در خاک های شور دوام نمی آورند. بنابراین لازم است از کاشت و پرورش آن ها در این خاک ها اجتباب کرد. در مقابل گیاهان و درختان دیگری نیز هستند که به مقدار بیشتری با این شرایط سازگار هستند. به طور مثال رفع شوری خاک کشاورزی در حد نرمال برای پسته چندان لازم نیست. گیاهان دیگری مانند چغندر، ذرت خوشه ای، جو، یونجه، شبدر و پنبه نیز به خاک شور مقاوم هستند.

نحوه اصلاح خاک کشاورزی

برای اصلاح و از بین بردن شوری خاک کشاورزی، اقدامات زیادی می توان انجام داد. ابتدا باید میزان و درجه آن را بدانید تا بتوانید بهترین مواد و اقدامات را انجام دهید. مهمترین آن ها نیز عبارت است از:

• استفاده از کودهای شیمیایی مخصوص و ارگانیک: یکی از بهترین روش ها اصلاح خاک شور با گوگرد، هیومیک اسید و کودهای و مواد ارگانیک است.
• تغییر و اصلاح نحوه آبیاری: مهمترین کار تصحیح آبیاری است. بهتر است از روش های نوین مانند آبیاری قطره ای استفاده کرده و فاصله بین دو آبیاری را نیز کنترل کنید.
• کاشت گیاهان مناسب برای کاهش شوری: برخی از گیاهان مانند شبدر هستند که مواد آلی مورد نیاز برای کاهش شوری را به خاک اضافه می کنند و باعث اصلاح خاک می شوند.

• آبشویی خاک: یکی دیگر از روش ها آبشویی خاک زمین کشاورزی است. در این روش نمک در آب محلول شده و از بافت خاک جدا می شود.
• زهکشی و شخم زدن خاک: برای اینکه تجمع نمک در خاک را کم کنیم، لازم است به طور مرتب و صحیح خاک را شخم بزنیم و با زهکشی نمک را از بافت زیرین خاک جدا کنیم.
• اضافه کردن ژیپس به خاک: ژیپس بی کربنات ها و کربنات سدیم را تبدیل به سولفات می کند و از میزان شوری کم می کند. برای اینکار خاک باید مرطوب باشد.
• ترکیب خاک با خاک های اصلاح شده: آخرین کار مفید این است که خاک شور را با خاک های اصلاح شده و یا با غیر شور مخلوط کرد.

مشورت با کارشناسان برای اصلاح خاک

زمان شوری خاک کشاورزی یا به وجود آمدن مشکلاتی از این قبیل برای زمین باغ یا مزرعه، باید بهترین راه را برای اصلاح آن انتخاب کرد. چرا که به کار بردن روش غلط باعث بدتر شدن اوضاع آن و در برخی از موارد غیر قابل استفاده شدن آن می شود. بنابراین به تمام کشاورزان توصیه می شود قبل از انتخاب روش، با یکی از مشاورین کشاورزی مشورت کنند. این متخصصین دانش و تجربه کافی برای انجام این کار را دارند. علاوه بر آن همچنین می توانید برای خرید و مشاوره انواع کود، سم و قارچ کش می توانید با شماره های که در قسمت زیر نماش داده شده است در زمان های مشخص تماس بگیرید. البه فقط در روزهای کاری تماس بگیرید.