آشنایی با انواع کودهای شیمیایی (ازت، فسفات، پتاسیم)

گیاهان نیز هم چون حیوانات برای رشد و زنده ماندن نیاز به تغذیه (کودهای شیمیایی) دارند. درست است که اصلی ترین تغذیه کننده برای گیاهان آب و نور است، ولی گاهی لازم است برای تقویت گیاه و رشد بهتر آن از یک کمک غذای مناسب استفاده کرد. کود ها به عنوان یک کمک غذای گیاهی به کار می­روند. کود ها در انواع ارگانیک یا آلی (مقاله انواع کود ارگانیک (زیستی)، غیر ارگانیک یا شیمیایی و بیولوژیک یا زیستی وجود دارند. “جوانه بان” قصد دارد در این مقاله به معرفی انواع کود های شیمیایی با تصویر بپردازد.

کود های شیمیایی (غیر ارگانیک) چیست؟

به هر ماده­ای که به تقویت و حاصلخیزی بستر کاشت گیاه کمک کند، کود می­گویند. کود شیمیایی هم به عنوان یکی از انواع مواد تقویت کننده گیاه شناخته می شود و معمولا در انواع مختلف و عناصر خاصی مطابق با فرآیندهای شیمیایی تولید می گردد. کود های شیمیایی به دلیل معدنی بودن بلافاصله تجزیه شده و در اختیار گیاه قرار می گیرند و همین عامل باعث می­شود گیاه در زمان کمتر و با سرعت بیشتری رشد کند. کود های شیمیایی مختلفی در ایران مورد استفاده قرار می گیرند.

انواع کود های شیمیایی

کود های شیمیایی در اصل به سه دسته­ی کلی ( ازت، فسفات و پتاسیم) که  هر کدام نیز زیر مجموعه­ هایی دارند تقسیم می­شوند.

تفاوت کود های شیمیایی در ترکیب و درصد خلوص آنها می­باشد که همین عامل نیز باعث می­شود، نحوه مصرف کود برای گیاه، زمان کود دهی و اثر بخشی کود بر روی گیاه متفاوت باشد.

کود های ازت

ماده ­ی اصلی کودهای ازت نیتروژن است که به شکل های مختلفی در تولید کود مورد استفاده قرار گرفته­ اند.

کود نیترات

کودهای نیترات حاوی نیتروژن به شکل نیترات هستند. این نوع کود به این علت که به راحتی در آب حل می ­شوند و به سرعت در دسترس گیاه قرار می­­گیرند، ترجیح داده می­شوند در موقعیتی غرقابی و مرطوب مواد تشکیل دهنده کود نیترات شسته شده و به شکل گاز در دسترس گیاه قرار می گیرند. از جمله کود های نیترات که در سراسر جهان مورد استفاده قرار می­گیرند؛ نیترات سدیم، نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم هستند.

کود های آمونیاک

این کود ها دارای نیتروژن به شکل آمونیاک هستند. کود های آمونیاک در برابر شستشو مقاوم هستند، از این رو در زمان آبدهی نیز می­توانند مورد مصرف قرار بگیرند. کود های آمونیاک هم  کود های نیترات به راحتی در آب حل می شوند ولی  به سرعت در اختیار گیاه قرار نمی­گیرند، بر همین اساس این نوع کود برای گیاهان کم رشد و طولانی مدت مناسب است. از جمله کود های آمونیاک موجود می­توان به سولفات آمونیوم و آمونیوم کلرید اشاره کرد.

کودهای نیترات آمونیاک 

که شامل هر دو شکل نیترات و آمونیوم هستند؛ مثل، نیترات آمونیوم و نیترات آمونیوم کلسیم.

و کود های آمیدی 

کود های آمیدی از انواع کود های شیمیایی هستند که به راحتی در آب حل می شوند و به سرعت توسط میکرو ارگانیسم های موجود در خاک تجزیه می شوند. این مواد ابتدا به شکل آمونیاک و بعد از آن به نیترات تبدیل می­شوند و در دسترس گیاه قرار می­گیرند.

اوره از ارزان ترین کود های ازتی محسوب می­شود و در خاک توسط آنزیم­ های اوره که توسط میکرو ارگانیسم های خاک ترشح می­شوند، تجزیه می­شود. کود اوره در برابر شستشو مقاوم هستند.

کودهای فسفات

کودهای فسفات محلول در آب 

این کود ها حاوی فسفات به شکل محلول در آب ( H₂PO₄) هستند که به راحتی در دسترس گیاه قرار می­گیرند. به عنوان مثال، سوپر فسفات منفرد، سوپر فسفات دوبل و سوپر فسفات سه گانه.

کود های فسفاتیک محلول در اسید سیتریک 

این نوع از کودهای فسفاتی به راحتی در آب اسیدی یا اسید ضعیف حل می شوند و حاوی فسفر به شکل (H₃PO₄) می باشند.

کود های فسفات نامحلول

در آب کاملا نامحلول هستند و در اسید های ضعیف مانند اسید سیتریک به میزان کمی حل می شوند. به عنوان مثال، فسفات های راک و پودر استخوان.

کود سوپر فسفات 

این کود به شکل دانه ای یا گرانول است. سرشار از فسفر است و از آنجایی که فسفر برای گلدهی مناسب است، برای گل های گلدانی مورد استفاده قرار می گیرد.

کود های پتاسیم

از عمده ترین کود های پتاسیم در بازار جهانی می­توان به سولفات پتاسیم و پتاس  حجیم شده و کود 12 12 36 اشاره کرد. این کود ها کود های شیمیایی پیچیده­ای محسوب می­شوند که برای تامین هر سه ماده اصلی مورد نیاز گیاهان (پتاسیم، نیتروژن و فسفر) کافی هستند. این کود های در درجه های مختلفی که نشان دهنده­ی درصد نیتروژن، فسفر و پتاس موجود می­باشد، علامت گذاری شده اند.

کود NPK

از جمله کود مناسب کشاورزی که به صورت مخلوطی از عناصر اصلی ازت و فسفر و پتاسیم است. این کود هم به شکل پودری و هم به شکل مایع در بازار موجود و مورد مصرف قرار می گیرد، ترکیب کود NPK به ترتیب درصد از ازت (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) تشکیل شده است.

کود کریستالون

کود کریستالون یکی از انواع کود شیمیایی مناسب برای گیاهان آپارتمانی است و به شکل پودر می باشد. علاوه بر سه عنصر اصلی ازت، فسفر و پتاسیم که در این کود موجود است، معمولا عناصر دیگری مانند آهن نیز در این کود به کار رفته است. کود کریستالون در دو رنگ قرمز که برای گیاهان گلدار و سبز که برای نوع برگدار استفاده می شود، در بازار موجود است.

این سه دسته کودهای ازتی، فسفاتی و پتاسی به عنوان عناصر پر مصرف (ماکروالمنت) محسوب می­شوند.

کود های کم مصرف (میکرو المنت)

علاوه بر کود های شیمیایی نامبرده شده که جزء کود های پرمصرف محسوب می­شود، یکسری کود های شیمیایی دیگری نیز وجود دارند که جزء کود های کم مصرف هستند که از موادی مانند، روی، آهن، منگنز تشکیل می­شوند.

کود میکروالمنت روی 

یکی از موادی که برای تولید هورمون های رشد در گیاهان و باروری و تشکیل میوه ضروری می باشد عنصر روی است. کمبود عنصر روی در گیاهان موجب ریزش برگ ها، خشکیدن و کم شدن رشد گیاه، دیر باز شدن برگ ها و گل ها می شود. کود روی را می توان از طریق جایگذاری عمقی و محلول پاشی مورد مصرف قرار داد، محلول باشی کود روی به همراه اوره و اسید بوریک در پاییز و اوایل بهار به بارور شدن بیشتر گیاه بسیار کمک می­کند.

کود میکروالمنت منگنز 

عنصر منگنز در تشکیل کلروپلاست و سیستم های آنزیمی گیاه نقش بسیار مهمی دارد، مصرف این کود باعث بیشتر شدن فتوسنتز در گیاه و در نتیجه بارور شدن آن گیاه می شود. کود منگنز نیز از طریق جایگذاری عمقی و محلول پاشی قابل مصرف است.

برای تولید کود های شیمیایی میزان زیادی انرژی مصرف می شود.

انتخاب کود شیمیایی مناسب

در زمانی که تصمیم به استفاده از کود های شیمیایی دارید، توجه به یکسری نکات برای تاثیرگذاری کود بسیار مهم است.

بررسی شرایط خاک و گیاه

اولین اصل برای انتخاب کود بررسی کردن شرایط خاک و گیاه است تا متوجه شوید برای گیاه تان چه نوع و به چه میزانی کود مورد نیاز است، برای این کار بررسی شرایط فیزیکی، زیستی و هم چنین آزمایش خاک پیشنهاد می شود.

توجه به شرایط آب و هوایی منطقه

شرایط آب و هوایی منطقه­ای که گیاه در آن قرار دارد در انتخاب نوع کود و زمان کود دهی بسیار حایز اهمیت است.

توجه به شرایط کشاورز و باغدار

برای انتخاب میزان کود در نظر گرفتن عملکرد مورد انتظار از برداشت فصل جاری و عملکرد برداشت سال قبل نیز توصیه می­شود، زیرا میزان کاشت، عملکرد برداشتی و صرفه اقتصادی مورد نظر کشاورز در میزان استفاده از کود و روش کود دهی تاثیر گذار است.

نحوه ی استفاده از کود های شیمیایی

در زمان استفاده از کود های شیمیایی باید به نکات متفاوتی توجه داشت تا بازدهی بیشتری حاصل شود.

زمان مصرف

زمان مصرف  عامل بسیار مهمی برای رفع کمبود و کسب اثر بخشی بیشتر کود بر گیاه است. از این جهت باید کود مورد نظر را در زمان درست و اختصاصی مصرف شود.

زمان مصرف به زمان نیاز محصول و تحرک ماده غذایی که به خاک اضافه می شود بستگی دارد. به عنوان مثال: زمان مصرف روی جهت افزایش گلدهی ، حتما باید قبل از گلدهی استفاده گردد و در صورت مشاهده گل بر روی گیاه از مصرف آن خودداری کنید.

مصرف بهینه کود

باور به اینکه میزان مصرف بیشتر هر نوع کود باعث عملکرد بهتری می شود اشتباهی رایج است که اصلا نیاید صورت بگیرد.

روش کود دهی

سعی بر این است که کود ها در توده خاک یکنواخت توزیع شود و این کار مستلزم انتخاب درست روش کود دهی است اجرا کردن یک روش برای انواع کود ها مطمئنا غلط است برای هر نوع کود کشاورزی باید از روش مشخصی استفاده کرد، برای کود دهی روش های مختلفی از جمله، محلول پاشی، پخش در تمام سطوح، نواری یا خطی، چال کود و چال کود وجود دارد، به عنوان مثال: توصیه می شود برای استفاده از کود های شیمیایی فسفاته به صورت مخلوط شده با خاک در حین شخم استفاده گردد و یا توصیه می­شود کود های شیمیایی حاوی ازت همزمان با کشت و به صورت مرحله­ای مصرف شوند .

خاک های زیرین از لحاظ حاصل خیزی بسیار فقیرتر از خاک های سطحی هستند. بنابراین بهتر است کود های شیمیایی در ناحیه ریشه جایگذاری شوند.

در نظر گرفتن تاثیر عناصر موجود در هر نوع کود

توجه داشته باشید که به هیچ عنوان نمی­توان انواع کود های شیمیایی را به بهانه تاثیر بیشتر با هم مورد استفاده قرار داد، زیرا عناصر مختلفی که در هر کودی به کار رفته است ممکن است بر روی هم اثر سوء داشته باشند، به عنوان مثال: عنصر پتاسیم باعث اختلال در جذب عنصر روی و منگنز می شود و یا عنصر کلسیم باعث تشدید کمبود عناصر منیزیم، روی و آهن می شود.

بررسی تخصصی خاک و ویژگی های گیاه و هم چنین شرایط آب و هوایی و نکات مهم دیگر برای کود دهی هم چون نوع کود، میزان مصرف، زمان مصرف و روش کود دهی از جمله مواردی هستند که نیاز به بررسی تخصصی و مشورت با افراد با تجربه در این زمینه دارد. گروه تخصصی جوانه بان آماده ارائه مشاوره در جهت امور گل و گیاه می­باشد.

تماس با مشاورین متخصص در این زمینه

استفاده درست و به موقع از کود های شیمیایی نیاز به تخصص و سال ها تجربه در این زمینه دارد. شما عزیزان نیز اگر در حین بکار بستن بود های شیمیایی به مشکلی بر خوردید می توانید با مشاورین مجازی گل و گیاه جوانه بان تماس بگیرید و با آن ها مشورت کنید. این مرکز یکی از معتبرترین مراکز در زمینه مشاوره آنلاین گل و گیاه و آموزش پرورش گیاهان آپارتمانی است. برای خرید  و مشاوره  انواع کود، سم و خاک می توانید با شماره های که در قسمت زیر نماش داده شده است در زمان های مشخص تماس بگیرید.